الغدیر، مجتمع آموزشی، مرکزی برای آموزش تحصیلی رزمندگان استانِ یزد در پادگان شهید عاصی‌زادۀ تیپ مستقل پیادۀ ۱۸ الغدیر در دورۀ دفاع مقدس.
با آغاز جنگ تحمیلی عراق بر ضد ایران (31 شهریور ۱۳۵۹)، شماری بسیار از نیروهای مردمی ازجمله دانش‌آموزان استان یزد، به‌منظور مقابله با تهاجم ارتش بعث عراق به جبهه‌های جنگ گسیل شدند. این نیروها با توجه به حضورشان در جنگ، به‌طور موقت از تحصیل بازمی‌ماندند. به همین سبب، ستاد پشتیبانی جنگ آموزش‌وپرورش برای جبران این عقب‌ماندگی، با به‌کارگیری شماری از دبیران داوطلب استان، به آموزش آنان در مناطق جنگی و شهرهای استان اقدام کرد (حاجی‌یوسفی؛ اعیان). افزون‌بر این، فرماندهان تیپ مستقل پیادة ۱۸ الغدیر* هم برای ادامۀ تحصیل دانش‌آموزان، مکانی در پادگان شهید عاصی‌زاده*پانزده‌کیلومتری جادۀ اهواز ـ اندیمشک را در اختیار آموزش‌وپرورش استان یزد قراردادند. به دنبال آن نزدیک به صد تن از دبیران استان برای آموزش در مناطق جنگی آمادگی خود را اعلام کردند که نخستین گروه از آنان در ۲۰ دی ۱۳۶۲، به سرپرستی مصطفی فتوحی به مدت یک ماه به پادگان یادشده رفتند (حاجی‌یوسفی؛ اعیان).
در تابستان ۱۳۶۳ ش، آموزش‌وپرورش استان یزد برای تکمیل مراحل تحصیلی دانش‌آموزان رزمنده، با پشتیبانی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بخشی از دبیرستان ایرانشهر* را با مدیریت کاظم اسلامی؛ سپس مدرسۀ راهنمایی حائری در خیابان سلمان فارسی شهر یزد، با مدیریت محمدتقی سلطانی را با رهنمودهای آیت‌الله سید روح‌الله خاتمی، امام‌جمعۀ یزد و حمایت آیت‌الله حاج سید جواد مدرسی و آیت‌الله محمدرضا ناصری، به‌صورت آزمایشی برای تحصیل رزمندگان اختصاص داد که این مدرسه بعدها «مدرسه رزمندگان» نامیده شد. نداشتن همخوانی گسیل دانش‌آموزان به جبهه با نظام تحصیلی، مسئولان این مدرسه را بر آن داشت تا با هماهنگی آموزش‌وپرورش یزد، نظام آموزش ترمی را وضع کنند (حاجی‌یوسفی؛ اعیان).
اداره‌کل آموزش‌وپرورش استان یزد به دنبال موفقیت طرح آموزش ترمی رزمندگان دانش‌آموز، پیشنهاد تشکیل دورة راهنمایی، دبیرستان و تمام رشته‌های هنرستان را به ستاد پشتیبانی جنگ وزارت آموزش‌وپرورش داد که در تابستان ۱۳۶۴ ش، محمد اعیان از کارمندان آن، با حضور در وزارتخانه آموزش‌وپرورش از این طرح دفاع کرد؛ این طرح پس‌ازآنکه به تصویب شورای عالی وزارتخانه رسید، در شهریور همان سال هم به همۀ استان‌ها ابلاغ و بدین ترتیب در مهر ۱۳۶۴ «مجتمع آموزشی الغدیر» برگرفته از نام تیپ الغدیر در استان یزد تشکیل شد (همو؛ فرهنگ‌دوست، ص ۲۶۵).
اهداف تشکیل مجتمع آموزشی الغدیر عبارت بود از: رفع نگرانی رزمندگان و خانواده‌های آنان از عقب‌ماندگی تحصیلی، ایجاد انگیزة ادامۀ تحصیل، تقویت بنیة علمی رزمندگان و تأمین نیروی انسانی آینده برای مدیریت کشور. نیز بنیان‌گذاران و مسئولان مجتمع هم عبارت بودند از: محمود اسلامی تربتی، مدیرکل وقت آموزش‌وپرورش استان یزد؛ محمد اعیان، مدیر مجتمع؛ عبدالرحمن زارع، معاون اجرائی؛ ابوالقاسم اعیان، معاون پرورشی و علی زابلی از معلمان تأثیرگذار (زابلی؛ اعیان؛ زارع).
این مجتمع در مقاطع راهنمایی، متوسطه، هنرستان (مدت سه سال در مدرسه واعظ مالمیری و سپس در مدرسه زرگران) و تقویتی کنکور، حدود ۱۵۰ دانش‌آموز رزمنده را پذیرش می‌کرد. روند تکمیل خدمات آموزشی و پشتیبانی این مجتمع، به شکلی بود که پس از مدتی به استقلال کامل رسید، به‌طوری‌که برای دانش‌آموزان کارنامة تحصیلی صادر می‌کرد. در ادامۀ این روند در دیگر شهرستان‌های استان مانند ابرکوه*، اردکان*، بافق*، بهاباد*، تفت*، مهریز* و میبد* هم این طرح اجرا شد (اعیان؛ زارع).
مسئولان مجتمع در مهر ۱۳۶۴ و با توجه به مشکل رفت‌وآمد دانش‌آموزان شهرستانی و روستایی به مرکز استان، در نخستین اقدام خوابگاهی در خانه‌ای قدیمی (بلوار شهید صدوقی، محله خرمشاه)، با مسئولیت مهدی مهدوی تأسیس کردند؛ اما پس از یک سال، با پیگیری‌های محمود اسلامی تربتی، مکانی که هم‌اکنون (1401 ش) کانون بازنشستگان آموزش‌وپرورش است، به این امر اختصاص داده شد که به‌مرور، حدود نود تن از دانش‌آموزان شهرستانی در این خوابگاه استقرار یافتند. در ابتدا تهیۀ غذا بر عهده سپاه؛ اما بعدها از محل سهمیه‌ای که وزارت بازرگانی به آن‌ها اختصاص داده بود، مواد غذایی باقیمت ارزان خریداری و پخت می‌شد (مهدوی).
گسترش خدمت‌رسانی مجتمع آموزشی الغدیر به مرحله‌ای رسیده بود که برای رفع اشکال و برگزاری آزمون دانش‌آموزان در خطوط مقدم جبهه، مانند شبه‌جزیرۀ فاو (جنوب شرقی عراق)، شلمچه (شمال غربی خرمشهر)، جزیرۀ مجنون (دو جزیرۀ شمالی و جنوبی در جنوب شرقی استان میسان عراق) و دیگر خطوط پدافندی تیپ الغدیر؛ نیز مقرهای شهدای بدر*، شهید پارسائیان* و جهاد اکبر* واحدهای سیار آموزشی تشکیل داد. در ۱۳۶۶ ش، به برگزاری کلاس‌های آمادگی کنکور اقدام کرد که به قبولی شمار قابل‌توجهی از رزمندگان در دانشگاه‌های کشور انجامید. بودجۀ کلاس‌های تقویت بنیۀ علمی رزمندگان از محل بودجۀ دفاعی کشور، وزارت آموزش‌وپرورش و کمک‌های مردمی تأمین می‌شد (ابراهیمی).
فعالیت آموزشی مجتمع الغدیر تا تابستان ۱۳۶۷ ش و پس از جنگ تحمیلی در استان یزد و شعبه‌های آن در مناطق جنگی ادامه داشت. تا اینکه در آذر ۱۳۶۹ و پس از بازگشت آزادگان (اسرای جنگی ایران) به کشور، آموزش آنان نیز در این مجتمع انجام می‌گرفت (همو؛ حاجی‌یوسفی).
مجتمع آموزشی الغدیر یزد ازجملۀ نخستین مجتمع‌های رزمندگان در ایران بود که تجربۀ آن به‌تدریج در دیگر استان‌ها به کار گرفته شد. به‌گونه‌ای که استان‌های دیگر برای بهره‌گیری از آن به یزد می‌آمدند و یا مسئولان مجتمع برای انتقال تجربۀ خود به دیگر استان‌ها می‌رفتند که در رشد علمی دانش‌آموزان رزمنده نقش به‌سزایی داشت. هم‌اکنون مجتمع آموزشی الغدیر بانام مدرسه بزرگ‌سالان ایثارگران در حال فعالیت است (همو؛ زابلی).
مآخذ: ابراهیمی، ماشاالله (مسئول پشتیبانی جنگ اداره‌کل آموزش‌وپرورش استان یزد)، مصاحبه با مؤلف، ۱۸ خرداد ۱۳۹۹؛ اعیان، محمد (رئیس مجتمع آموزشی الغدیر)، مصاحبه با همو، ۱۲ تیر ۱۳۹۹؛ حاجی‌یوسفی، حسین (مسئول پشتیبانی جنگ اداره‌کل آموزش‌وپرورش استان یزد)، مصاحبه با همو، ۲ بهمن ۱۳۹۸؛ زابلی، علی (رئیس اسبق آموزش‌وپرورش شهرستان یزد)، مصاحبه با همو، ۲ تیر ۱۳۹۹؛ زارع، عبدالرحمن (معاون مجتمع آموزشی الغدیر)، مصاحبه با همو، ۲۸ خرداد ۱۳۹۹؛ فرهنگ‌دوست، محمدمهدی، خط‌شکن کویر (خاطرات)، به کوشش محمدعلی همتی، یزد: خط‌شکنان، ۱۳۹۵ ش؛ مهدوی، مهدی (سرپرست خوابگاه رزمندگان)، مصاحبه با مؤلف، ۵ تیر ۱۳۹۹.
/ باقر معدولیت/